Kısaca CO olarak tanımlanan karbonmonoksit zehirli bir gazdır. Ancak rengi, kokusu ve tadı olmayan bu gaz, bu özellikleri ile son derece tehlikeli bir gazdır. Aynı zamanda sessiz katil olarak da tanımlanan karbonmonoksit gazı, benzin, gaz yağı, doğal gaz, tüp gazı ve odun ve kömür gibi katı yakıtların yanması sırasında oluşmaktadır. Bu maddelerin yapısında bulunan karbon tam olarak yanmazsa karbonmonoksit oluşur ve çıkan duman içinde yer alarak bu havayı soluyan kişileri zehirler. Hemen farkedilmediği için sinsi bir tehlike olarak insanların sağlığını tehdit etmektedir. Bu nedenle karbonmonoksit gazına karşı son derece dikkatli olmak gerekir.
Başlıca karbonmokosit oluşum yolları şunlardır:
Yukarıda sayılan ve karbon içeren yakıtların yeterli miktarda havalandırma sağlanmayan ortamlarda yakılması
Bir yangın durumunda diğer zehirli gazlarla birlikte açığa çıkması
Maden ocaklarında yine diğer gazlarla birlikte ortaya çıkması
Garaj veya kapalı yerlerde araçların egsoz dumanına bağlı olarak çıkması
Propan yakıtı kullanılan portatif kamp ısıtıcılarının kullanılması durumlarında
Soba ile ısıtılan evlerde bacaların yeterince çekmiyor olması
Kolay farkedilmediği için karbonmonoksit zehirlenmelerine insanlar çok sık maruz kalmaktadır. Bu ortamlarda uzun süre kalan ve karbonmonoksit gazını soluyan kişilerde, ölümlere neden olabilecek derecede zehirlenmeler olabilir.
Solunan karbonmonoksit, akciğerler tarafından kana verilir. Bilindiği gibi kırmızı kan hücrelerinin içinde dokulara oksijen taşıyan hemoglobin bulunmaktadır. Bunlara oksijen bağlanmaktadır. Ancak karbonmonoksit molekülleri oksijene göre 200 kat daha hızlı bir şekilde hemoglobine bağlanır. Bu durumda vücutta oksijen miktarı düşmeye başlar ve korbonmonoksit miktarı yükselir. Kan yeteri miktarda oksijeni dokulara taşımayınca, vücut sistemi alarm verir. Beyin, kalp ve diğer yaşamsal organlar teklemeye başlar ve çalışamaz duruma gelir. Bu durumun en kötü sonucu ölümdür.
Karbonmonoksit zehirlenmeleri, yorgunluk hissi, baş ağrısı, mide bulantısı ve burun akıntısı şeklinde ortaya çıkar. Bu belirtiler genelde grip ile karıştırılır. Ancak genelde ateş olmaz. Zehirlenme seviyesi karbonmonoksit gazına maruz kalma süresi ile ilişkilidir. Ciddi boyutta karbonmonoksit zehirlenmelerinde, kusma, sersemlik, baş dönmesi, şiddetli baş ağrısı, unutkanlık, kas direncinin kaybolması, uyuşukluk ve uyuklama, göğüs ağrısı ve çarpıntı, depresyon, dikkat bozukluğu, zihin karışıklığı ve bilinç kaybı görülebilir. En kötüsü ölümdür.
Sonuçta karbonmonoksit zehirlenmesi insanların yaşamlarını tehdit eden boyutta olduğu için çalışma ortamlarında ve özellikle riskli alanlarda sık aralıklarla karbonmonoksit ölçümlerinin yapılması gerekmektedir. Bu ölçümler yetkili test ve muayene kuruluşları tarafından yapılmaktadır. Ölçümler sırasında yürürlükte olan yasal düzenlemeler ve yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlar dikkate alınır. Şofbenler, kömürlü sobalar ve bacalar hakkında yayınlanmış birçok standart bulunmaktadır.
Karbonmonoksit zehirlenmesi risk grubuna giren başlıca meslek grupları şu şekilde sayılabilir:
İtfaiye çalışanları
Trafik polisleri
Kapalı garajlarda çalışanlar
Çelik üretim tesislerinde çalışanlar
Boya atölyelerinde çalışanlar
Kalorifer kazan dairesinde çalışanlar
Otomobil tamircileri