NH3, aslında herkesin bildiği amonyak isimli kimyasal bir bileşiktir. Genel olarak ilaç, boya ve plastik gibi organik maddelerin üretiminde kullanılmaktadır. Amonyağın renksiz ve kendine özgü keskin bir kokusu vardır. Amonyak gazı endüstride en çok azotlu gübre, nitrik asit ve amonyum tuzları üretiminde başlangıç maddesi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca laboratuvarlarda bir kısım kimyasal maddelerin elde edilmesinde baz olarak da kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra amonyak gazına normal sıcaklıkta basınç uygulanacak olursa, kolaylıkla sıvılaşabilir ve buharlaşma ısısı yükselir. Bu özellikleri esas alınarak amonyak gazı sanayide soğutucu gaz olarak da kullanılmaktadır.
Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği, amonyak gazını tehlikeli madde olarak sınıflandırılmıştır. Bu yönetmelik, tehlikeli kimyasal maddelerin denetim altına alınarak çevreye zarar vermesinin önlenmesine aynı zamanda insanların sağlıkları için bir tehlike taşımamasına yönelik esasları düzenlemektir.
Amonyak zehirli ve yanıcı bir gazdır ve insan vücudu ile temas ettiği takdirde cildi tahriş edebilir. Ayrıca amonyak gazı düşük sıcaklıklarda kolayca alev alabilir. Amonyak gazı solunursa, nefes yollarını ve ciğerlerin yumuşak zarlarını tahrip edebilir. Solunumun yoğunluğuna bağlı olarak ciğerlerde ve boğazda yanma hissi, baş ağrısı, nefes darlığı ve yere yığılma durumu görülebilir. Uzun süre amonyak gazına maruziyet bir ölüm nedenidir. Cilt üzerinde de ciddi yanıklar yaratabilir.
Çalışma ortamlarında amonyak gazı kullanılıyorsa mutlaka koruyucu önlemlerin alınmış olması gerekir.
Amonyak gazına maruziyetin etkileri şu şekilde belirlenmiştir:
5 ppm, rahatsız etmeyen bir kokudur
20-50 ppm arası farkedilen kokudur
50-100 ppm arası sağlık için zararlı olmayan durumdur
150-200 ppm arası gözler yaşarır ve genel rahatsızlık başlar, kısa süreli maruziyet zararlı değildir
1700 ppm, öksürüğe ve nefes yollarında rahatsızlıklara neden olur
2000-3000 ppm arası tehlikelridir, bir saatin üzeirnde maruziyet ölümle sonuçlanabilir
5000-10000 ppm arası, ciğerlerde ödem oluşur, güçlükle nefes alınır, ölüm tehlikesi vardır
10000 ppm ani ölüm nedinidir
Standartlara göre 35 ppm’i aşmayan yoğunluklarda en fazla 15 dakikalık sürede maruziyete izin verilmektedir.
Yasal düzenlemelerde ve standartlarda mesleki maruz kalma limiti, 8 saatlik bir çalışma günü boyunca ortalama 25-50 ppm arası kabul edilmektedir.
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yasal düzenlemeler, çalışanların çalışma ortamlarında bir takım kimyasal maddelere karşı maruziyetlerinin ölçülmesini zorunlu kılmaktadır. Bu amaçla işletmeler tarafından bir takım ölçüm, test ve analiz çalışmalarının yapılması gerekmektedir. İşletmelerin faaliyet alanlarına göre, ortamda amonyak (NH3) gazı ölçümlerinin de yapılması gerekmektedir. Bu ölçümler yetkili test ve muayene kuruluşları tarafından yapılmaktadır. Ölçümler sırasında yürürlükte olan yasal düzenlemeler ve yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlar dikkate alınır.
Küçük bir bilgi daha: bitkiler ve hayvan ölüleri bozulup çürümeye başlayınca amonyak gazı oluşur ve havaya karışır. Bu yüzden havada belli belirsiz bir oranda amonyak gazı bulunmaktadır. İnsnaların ve hayvanların vücudunda da metabolizma, proteinleri parçalarken amonyak oluşturur ve bu amonyak idrarla dışarı atılır.