Kokuya neden olan birçok kimyasal madde bulunmaktadır. Ancak bir kokunun üzerinde yarattığı etkinin fiziksel sensörlerle ölçülmesi mümkün değildir. Aslında sadece insan burnu, kokuyu değerlendirmek bakımından güçlü bir sensör olarak kabul edilmektedir. İnsan burnu 10-19 mol seviyesinde bir koku algılama limitine sahiptir. Birçok kimyasal detektör insan burnu kadar hassas değildir.
Koku algısı, bu kokuyu yaratan maddelerin miktarına bağlı değildir. Bir kokunun insanların koku alma duyusu üzerinde yarattığı etki şu iki faktöre bağlı olarak değişim göstermektedir:
Kokuya neden olan kimyasal maddelerin hangileri olduğu
Bu kimyasal maddelerin hangi oranda birarada bulunduğu
Kokuların ortak özellikleri şunlardır:
Kokuyu yaratan kimyasal maddelerin neler olduğu, analiz yapılarak tesbit edilemez
Kokuyu yaratan bir karışımın ana bileşenleri tespit edilerek kokunun şiddeti ve yoğunluğu arasıda bir ilişki kurmak mümkün değildir
Teknolojik olarak geliştirilen sensörler ile kokunun hoş veya nahoş olduğunun ayırımı yapılamaz
Olfaktometre cihazı, koku yoğunluğunu ölçmek için kullanılan bir cihazdır. Teknik olarak olfaktometri, kokulu gazların kontrollü olarak belli yoğunluklarda insan burnuna sunulması ve bu kokunun insanın koku alma duyusu üzerinde yarattığı etkinin ölçülmesi yöntemidir.
Olfaktometri yöntemi şu iki temel ilkeye dayanmaktadır:
Tanımlanan bir kokuyu belli bir yoğunlukta insan burnuna sunmak ve kokunun yarattığı etkiyi ölçmek (bu ilke, insan burnunun koku alma yeteneğini kalibre etmek anlamına gelmektedir)
İnsan burnunu bir dedektör olarak kullanmak ve tanımlanmış olmayan koku yoğunluklarını tesbit etmek
Olfaktometri yöntemi ile elde edilen sonuçlar başlıca şu alanlarda kullanılmaktadır:
Kokulu gazların havada dağılım şeklinin modellenirken
Beklenen koku imisyon değerleri hesaplanırken
Ölçülen koku şiddeti, farkedilemez kokular ile çok kuvvetli farkedilen kokular arasında değişen bir skalaya yerleştirilirken (neticede bir kokunun şiddeti kokuyu yaratan kaynağa bağlıdır)
Kokunun hedonik kalitesini tesbit ederken (bir kokunun hoş olup olmaması kokuyu yaratan kaynağa bağlıdır ve koku yoğunluğuna bağlı olarak bir koku düşük yoğunlukta hoş bir koku olabilirken, yüksek yoğunlukta rahatsız edici bir koku olabilir)
Olfaktometri yöntemi ile ölçüm yapılırken koku kaynağının karakterini belirlemek amacı ile üç farklı parametre kullanılmaktadır:
Kokunun yoğunluğu (konsantrasyonu)
Kokunin hissedilmesi (farkedilmeyenden oldukça şiddetli farkedilene doğru yedi kademe)
Kokunun kalitesi (hoş olmasından nahoş olmasına doğru 9 kademe)
Olfaktometre ile koku testi yapılırken genel olarak şu adımlar izlenmektedir:
Ölçümü yapacak takım 4 panelist ve bir ölçüm liderinden meydana gelir (bu kişilerin kokuya karşı duyarlı olması gereklidir)
Ölçüm lideri panelistlere sunulan kokulu gazın seyreltme aşamasını belirler
Lider, her paneliste şaşırtmalı olarak seyreltilmiş gaz gönderir
Panelistler kokuyu aldıkları anda tepkilerini gösterir
Koku testleri bilgisayar kontrollü olarak yapılır
Panelistlerin koku algılama seviyelerine göre koku düzeyleri belirlenir
Sonuçlar bilgisayar programı ile istatistiksel olarak değerlendirilir
Yetkili test ve muayene kuruluşları tarafından olfaktometre ile koku testleri yapılmaktadır.