ELEKTRİKSEL TESTLER

Kablolara Uygulanan Elektriksel Testler

Ülkemizde kablo sektöründe genel bir kanı vardır: her kablo aynıdır. Olsa genel algı bu olmasına rağmen gerçek hiç de böyle değildir. Genel olarak performans, kalite, montaj ve uygulama kolaylığı gibi birçok açıdan, aynı özellikte kablolar arasında ciddi farklar bulunmaktadır. Gerçi toplam inşaat maliyeti içinde kabloların payı yüzde 1 bile değildir. Yine de doğru kablo seçiminde elle tutulur farklar yaratmak mümkündür. Kısaca kablo üretici firmalar da artık insanları bilgilendirmek ve her kablonun aynı olmadığı bilincini arttırmak konusunda çaba göstermektedir. Kablo seçiminde güvenli, yüksek performanslı ve ekonomik avantajlar sağlayan kablolara yönelmek gerekmektedir.
Bu yüzden sadece fiziksel, mekanik ve perofmans testleri yanı sıra kablolara elektriksel testler de uygulanmakta ve kullanılabilirlik ayrıntıları üzerinde daha fazla durulmaktadır. Genel olarak kablolarda esas olan güvenliktir. Kablolar, kullanıldığı süre boyunca iletim fonksiyonlarını sağlamak zorundadır. Bu ise üretimde kullanılan malzemelerin kalitesine, kablonun tasarımına ve üretimde kullanılan teknolojilere bağlıdır. Kullanım amacına uygun şekilde kullanılmamış veya yerli ve yabancı standartlara uyulmadan üretilmiş bir kablo, kısa bir süre sonda işlevselliğini kaybedebilir. Elektrik kaçaklarının ve yangınların önemli bir nedeni bu durumdur.
Kabloların yangına karşı alev geciktiricilik özelliği, bir yangın durumunda alevlerin kabloyu takip ederek yayılmamasında önemli bir etkendir. Bunun yanı sıra kablonun yanma sırasında zehirli gaz çıkarmaması ve düşük duman yoğunluğuna sahip olması da yangın sırasında görüş alanının kapanmaması için etkilidir. Ama herşeyden önce yangın sırasında yangın ihbar alarmının, havalandırma fanlarının, acil çıkış aydınlatmalarının, yangın su pompalarının ve yangın asansörünün çalışması, bu sistemlerde kullanılan kabloların fonksiyon göstermesine bağlıdır.
Kullanılan kabloların üretim standartlarına uygun olması ve bir yangın sırasında yüksek performans göstermesi önemli noktalardır ama montaj kolaylığı sağlaması da gerekmektedir. Bu emek ve zaman kazandıracak bir iştir. Montaj kolaylığı derken, kılıfın damarlardan kolayca ayrılması, damarların üzerinde dolgu malzemesi kalmaması ve kablonun borular içinden zahmetsizce çekilmesi ifade edilmektedir. Bu aynı zamanda verimliliği artıran bir özelliktir.
Kablolar, kullanılan yerin özelliklerine ve kullanım amaçlarına bağlı olarak son derece çeşitlidir. Bir çırpıda kabloların özelliklerini saymak mümkün değildir. Bu bakımdan kabloların fiziksel, mekanik ve performans testleri yanı sıra elektriksel testlerinde de birçok yöntem kullanılmaktadır. Kabloların her türlü testleri, sadece insan sağlığı bakımından değil çevre koşulları bakımında da ciddi sonuçlar doğurmaktadır.
Yetkili laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilen bütün testler sırasında bir yandan yürürlükte olan yasal düzenlemelere uyulurken bir yandan da yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlar dikkate alınmaktadır.
Elektrik iletiminde kullanıldıkları için yüksek risk taşıyan kabloların elektriksel testleri sırasında herhangi bir tehlike durumunda kabloların dayanıklılık gösterip göstermedikleri ve maksimum düzeyde koruma sağlayıp sağlamadıkları tespit edilmektedir. Bu testler, kabloların güvenliğini ortaya koymak için yapılmaktadır.
Genel olarak kablolardan beklenen temel özellikler şunlardır:
Yanma durumunda alevi yaymamalıdır
Kablo boyunca alevi iletmemelidir
Yanması sırasında oluşan duman yoğunluğu düşük olmalıdır
Yanma sırasında etrafa zehirli ve aşındırıcı gazlar saçmamalıdır
Bu özelliklerin tespit edilmesi amacı ile yetkili laboratuvarlar tarafından esas olarak şu elektriksel testler yapılmaktadır:
Yüksek gerilim testleri: Kabloların damarlarında bir kısa devre varsa bu testlerle ortaya çıkar. Kablolara yüksek gerilim uygulanarak dayanma güçleri test edilmektedir. Yani yüksek gerilim testleri ile, kabloların izolasyon dirençleri tespit edilmektedir.
Transfer empedansı ve ekranlama zayıflaması ölçümleri: Kablolara farklı frekans aralıklarında güç uygulanarak, kablonun ekranlama kalitesi tespit edilmektedir. Transfer empedansı ölçümünde, üzerinden geçen istenmeyen sinyallerin giriş ve çıkışına, kabloların karşı koyma gücü ölçülmektedir. Özellikle ses sistemlerinde kullanılan kablolar elektomanyetik girişime (EMI) maruz kalmaktadır. Bu girişimler kablodan geçen sinyali bozmaktadır. Ekranlama ile kablolar, bu girişime karşı izole edilmiş olmaktadır. Transfer empedansı ve ekranlama zayıflaması ölçümleri özel cihazlarla yapılmaktadır ve elde edilen grafik üzerinde sonuçlar değerlendirilmektedir.
İletken direnci ölçüm testleri: Bu testlerde kabloların içinde bulunan iletkenin, yani bakır tellerin direnci ölçülmektedir. İletkenlik direnci, kablonun uzunluğuna, cinsine ve ince veya kalın olmasına bağlı olarak kablodan kabloya değişmektedir. Akım kablolardan geçerken bir direnç ile karşılacak olursa kablonun ısınmasına neden olur. Bu ise başlıca yangın nedenidir.
Koaksiyel kablo testleri: Kablolarda herhangi bir dengesizlik veya düzensizlik varsa, bu durum koaksiyel kablo testleri ile tespit edilmektedir. Bu ölçümler için özel bir cihaz kullanılmaktadır. İnternet ve televizyon sistemlerinde altyapılar artık dijitaldir. Bu sistemlerde önemli olan sinyal seviyesinin yüksekliği değil, sinyalin kalitesidir. İletilen sinyalin kalitesini ise koaksiyel kablonun empedans kararlılığı belirlemektedir. Koaksiyel kablolarda en önemli performans göstergesi ekranlamadır. Ekranlama, kablodan geçen sinyali, dışındaki elektiksel gürültüden koruyan bir kalkan gibidir. Ekranlama ne kadar güçlü olursa, elektriksel gürültünün kablo içindeki sinyali bozması o kadar güçtür. Günümüzde en fazla kullanılan koaksiyel kablo, ince koaksiyel olarak bilinen RG-58 kablosudur.
Diğer elektriksel testler: Yukarıda sayılanlar dışında kablolar için başka elektriksel testler de yapılmaktadır. Örneğin ortam sıcaklığında izolasyon direnci testi, maksimum iletken çalışma sıcaklığında izolasyon direnci testi, gerilim testi (damar), gerilim testi (kablo), izolasyon su emme testi, yüzey gerilimi testi, izolasyonun doğru akım gerilime uzun süreli dayanma testi, yıldırım darbe testi, iletken direnci ölçümü, delinme gerilim testi demetlenmiş kablolarda yanma testi, duman yoğunluğu testi ve gerilim altında yanma testleri (IEC 60331-21) gibi. Bu standart ülkemizde de TSE tarafından şu başlıkla yayınlanmıştır: TS IEC 60331-21 Kablolar - Yangın şartları altındaki elektrik kabloları için deneyler - Devre bütünlüğü - Bölüm 21: İşlemler ve özellikler - Beyan gerilimi 0,6/1,0 kv’a kadar (dahil) olan kablolar.

WhatsApp