Yüzey aktif maddeler, suyun içinde veya sulu bir çözelti içinde çözündüğü zaman yüzey gerilimini etkileyen, genellikle de düşüren kimyasal bileşiklere verilen bir isimdir. Yüzey aktif maddeler, su tarafından çekilen ve su tarafından itilen (hidrofil ve hidrofob) olmak üzere iki grup molekülden meydana gelmektedir. Esas olarak bu yüzey aktif maddeler dört gruptur:
Anyonik aktif maddeler, genelde bulaşık ve çamaşır deterjanlarında, halı yıkama şampuanlarında ve bunlar gibi sentetik temizlik maddelerinde kullanılmaktadır. Daha çok kolay kirleri çıkarıcı özelliktedir.
Katyonik aktif maddeler, kir çıkarma özelliği güçlü olmayan ama pahalı maddelerdir. Ağırlıklı olarak yıkama sonrası işlemlerine uygundur ve çamaşır yumuşatıcı ve çamaşır suyu gibi dezenfektan ürünlerinde kullanılmaktadır.
Noniyonik aktif maddeler, güçlü kir çıkarma özelliğine sahiptir. Suyun sertliğinden ve düşük sıcaklıktan etkilenmezler.
Amfoterik aktif maddeler, karmaşık yapıdadır ve fazla kullanılmayan yüzey aktif maddelerdir. Temizleme gücü yüksektir ve cilde zarar vermezler. Ağırlıklı olarak kozmetik sektöründe kullanılmaktadır.
Katyonik yüzey aktif maddeler, etkileşime girerek, yumuşatma, antistatik özellik, yağlama, aşınma önleme ve yapışma gibi gibi temel fonksiyonları gerçekleştirir. Yumuşatıcılar katyonik deterjanlar arasındadır. İçeriklerinde yüzde 5-15 arasında katyonik aktif madde bulunmaktadır. Kayonik deterjanlar anyonik ve noniyoniklere göre daha zehirleyici özelliktedir.
Yetkili laboratuvarlarda, dezenfektanların fiziksel ve kimyasal analizleri kapsamında, katyonik aktif madde analizleri de yapılmaktadır. Bu çalışmalarda esas alınan standartlar şunlardır:
TS 13274 Çamaşır yumuşatıcıları
TS EN ISO 2871-1 Yüzey aktif maddeler - Deterjanlar - Katyonik aktif madde içeriğinin tayini - Bölüm 1: Yüksek molekül kütleli katyonik aktif madde
TS EN ISO 2871-2 Yüzey aktif maddeler - Deterjanlar - Katyonik aktif madde içeriğinin tayini - Bölüm 2: Düşük molekül kütleli (200 ve 500 arasında) katyonik aktif madde