Dezenfektanlar, hastalık yapan (patojen) mikroorganizmaların bulunduğu yüzeyler veya bulunmasından kuşku duyulan yüzeyler ya da bulaşma kaynağı olacak araç, gereç ve malzemeler için kullanılan bir takım kimyasal maddelerdir. Duruma göre kullanılacak dezenfektanın seçimi, mikroorganizmaların türü, ortamın kirlilik durumu, yüzeylerin ve araç, gereç ve malzemelerin yapısı, dezenfektanın kimyasal yapısı ve elbete maliyet gibi bazı faktörlere bağlıdır.
Dezenfektan testlerinin ilk aşaması bir ön tarama testidir ve bu sırada dezenfektanın konsantrasyonu ve mikroorganizma ile en az temas süresi tespit edilir. İkinci aşamada laboratuvarda yapay bir ortam hazırlanır ve dezenfektan ile bu ortam belli sürelerde temas ettirilir. Bu süre sonunda canlı mikroorganizmalar sayılarak, dezenfektanın etkisi tespit edilir.
Dezenfektan etkinliğini ölçme amacı ile kullanılan testler farklı kriterlere göre sınıflandırılmaktadır. Örneğin test organizmalarına göre yapılan sınıflandırma şu şekildedir: bakterisidal testler, tüberkülosidal testler, sporosidal testler, fungusidal testler ve antiviral testler.
Aktivite tipine göre yapılan sınıflandırma ise şu şekildedir: bakteriyostatik-bakterisidal testler, tüberkülostatik-tüberkülosidal testler, sporistatik-sporisidal testler, fungustatik-fungusidal testler ve virustatik-virusidal testler.
Antibakteriyel aktivite testlerinde önerilen suşlar şunlardır:
Pseudomonas aeruginosa ATCC 15442 (genelde toprak ve suda bulunan, glikozu oksidasyon yoluyla parçalayan, ama fermentasyon yapmayan bakteri türü)
Escherichia coli ATCC 10536 (kısaca E. coli olarak tanınan ve memeli hayvanların kalın bağırsağında yaşayan bakteri türü)
Staphylococcus aureus ATCC 6538 (genelde hastane enfeksiyonu etkeni olan bakteri türü)
Enterococcus hirae ATCC 10541 (genelde birçok efeksiyondan sorumlu bakteri türü)
Salmonella typhimurium ATCC 13311 (tifonun neden olan bakteri türü)
Suşlar, bir bakteri veya virüsun, aralarında genetik farklılıklar bulunan farklı alt türleridir. Farklı suşlar arasında, dış etkilere dayanıklılık, ilaçlara dayanıklılık ve benzeri özellik farklılıkları olabilir.
Akredite laboratuvarlarda, dezenfektan analizleri kapsamında bakterisidal aktivite testleri de yapılmaktadır. Bu testlerde, ulusal ve uluslararası çeşitli kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlar kullanılmaktadır.
Bu kapsamda gerçekleştirilen başlıca testler şunlardır:
Dezenfektan ve antiseptiklerin temel bakterisidal aktivite testi
Gıda, ev ve endüstride kullanılan dezenfektan ve antiseptiklerin bakterisidal aktivite testi
Tıp alanında kullanılan dezenfektan ve antiseptiklerin bakterisidal aktivite testi
Hijyenik el yıkama dezenfektan ve antiseptiklerinin bakterisidal aktivite testi
Hijyenik el ovalama dezenfektan ve antiseptiklerinin bakterisidal aktivite testi
Dezenfektanlarda antimikrobiyel aktivite testleri
Dezenfektanlar ve antiseptikler, ağırlıklı olarak hastanelerde ve sağlık kuruluşlarında, ama aynı zamanda evlerde ve çeşitli sanayi dallarında, standart hijyen koşullarının sağlanması ve sürdürülmesinde ve enfeksiyon tehlikesi olan zararlı mikroorganizmaların yok edilmesinde kullanılan antimikrobiyal maddelerdir. Bu kimyasal maddelerin mikrobiyal aktivitesini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Örneğin, içerdikleri aktif maddelerin konsantrasyonları, pH değerleri, bakteri, virüs, mantar veya hangi mikroorganizmalar üzerinde daha fazla etkili oldukları, önerilen temas süreleri ve depolanma koşulları bu faktörler arasındadır. Bu yüzden, bu maddeleri kullanmadan önce mikrobisit aktivitelerini bilmek gerekmektedir.
Quarterner amonyum bileşikleri (QAC), bakterilerin hücre zarına etki ederek bakterisidal etki göstermektedir. Mikobakterilere ve bakteri sporuna ancak önleyici etki yapabilir. Hidrojen peroksit kullanım konsantrasyonu ise dezenfeksiyon, sterilizasyon veya antisepsi işleminde kullanılmasına göre farklı oranlarda etkili olmaktadır. Bu maddenin bakterisidal etkisi vardır ama dezenfeksiyon yanında sterilizasyon amacıyla da kullanılır.
Etanol ve izopropil alkol, bugün dünyada en yaygın kullanılan ve hızlı etki gösteren antimikrobiyal maddelerdir.
Alkollerin etkileme gücü yüzde 60-90 arasında değişir. Bu maddeler mikobakteriler dahil bakterilere, virüslere ve mantarlara etkilidir, ama sporlara karşı etkileri tartışılır.
Görüldüğü gibi etkileri ve içerdiklier bileşikler bilinmeden dezenfektanlar ve antiseptikleri kullanmak doğru değildir.